Από το εμπάργκο και το βέτο στο…erga omnes

Το 1994 πολλά ευρωπαϊκά κράτη, αλλά και οι ΗΠΑ αποκατέστησαν τις διπλωματικές τους σχέσεις με την πΓΔΜ. Σε μια προσπάθεια να αντιδράσει, η Ελλάδα κήρυξε οικονομικό εμπάργκο στη γειτονική χώρα, ξεσηκώνοντας διεθνή κατακραυγή και στέλνοντας τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο τελικά την αθώωσε. Η ‘’Ενδιάμεση Συμφωνία’’, που υπογράφηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1995 στη Νέα Υόρκη, προέβλεπε τον σεβασμό των υπαρχόντων συνόρων, την υποχρέωση από την Ελλάδα να αναγνωρίσει τα Σκόπια µε την προσωρινή ονομασία και να λήξει το εμπάργκο, που επέφερε ζημιά 1,5 δισ. δολαρίων στην οικονομία του νεοσύστατου κρατιδίου. Η πΓΔΜ υποχρεωνόταν να σχεδιάσουν µια νέα σημαία, αφαιρώντας απ’ αυτή τον ‘’Μακεδονικό Ήλιο’’! Το 2001 τα Σκόπια αντιμετωπίζουν σοβαρή εσωτερική κρίση, φτάνοντας μια ανάσα από τον πόλεμο, λόγω των ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ της αλβανικής μειονότητας και των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας. Η Ελλάδα τότε – παρά τα προβλήματα για την ονομασία – υποστήριξε την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και παράλληλα της παρείχε οικονομική στήριξη. Στο ίδιο πλαίσιο εγκαταλείφθηκε και η στάση ‘’όχι όνομα με σύνθετη ονομασία που να περιέχει τον όρο Μακεδονία ή παράγωγό της’’, παρόλο που εκφράζονταν ακόμη φωνές για τη διατήρηση του όρου. Το 2004 οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την πΓΔΜ με τον συνταγματικό της όνομα και στις 19 Φεβρουαρίου 2008 ο ειδικός μεσολαβητής του ΟΗΕ, Μάθιου Νίμιτς, καταθέτει συμβιβαστική πρόταση με σύνθετη ονομασία. Στις 2 Απριλίου του ίδιου έτους η Ελλάδα θέτει βέτο στην ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, κατά τη σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας στο Βουκουρέστι. Τα χρόνια περνούν και η Ελλάδα μπαίνει στη δίνη της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων, που φέρνουν το θέμα στο παρασκήνιο, εκεί όπου γίνονται κάποιες προσπάθειες, ωστόσο δεν έχουν τύχη και παραμένει το αδιέξοδο. Η Ελλάδα σταδιακά αρχίζει να υποστηρίζει τη θέση ‘’σύνθετη ονομασία για όλες τις περιπτώσεις (erga omnes)’’, που στην ‘’πορεία’’ μετατράπηκε σε ‘’σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό, erga omnes’’! Οι συνεχόμενες διεθνείς πιέσεις, που προκάλεσαν μεγάλες υποχωρήσεις και τα τεράστια λάθη όλων των κυβερνήσεων, έφεραν τη μετακίνηση από την αρχική απόφαση των πολιτικών αρχηγών του 1992, με αποτέλεσμα την επιζήμια εθνικά συνθήκη του 2018! Το πώς άλλαξε η θέση της Ελλάδας τα τελευταία 26 χρόνια είναι κάτι που (ίσως) άπτεται ενδελεχούς έρευνας από τον ιστορικό του μέλλοντος!

Ο αλυτρωτισμός των Σκοπιών

Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους οι Σκοπιανοί έκαναν μια σειρά από προκλητικές – αλλά και αστείες – ενέργειες για να στηρίξουν το αφήγημά τους. Κυκλοφόρησαν διάφορους χάρτες με την ‘’ενιαία Μακεδονία’’, όχι μόνο στο εσωτερικό τους αλλά και σε όλο τον κόσμο, με τους ομογενείς του Καναδά να πρωτοστατούν. Στην εικόνα φαίνεται ο πιο γνωστός από αυτούς τους πλαστούς χάρτες, που εκδόθηκε (από Τούρκους!) το 1993 και δείχνει τις ‘’3 Μακεδονίες’’ να εκτείνονται από τη Θεσσαλία ως το Κόσοβο! Τον ανιστόρητο αυτό χάρτη, που δημοσίευσε η εφημερίδα της πΓΔΜ ‘’Βέτσερ’’, επικαλούνται όχι μόνοι οι Σκοπιανοί και οι Τούρκοι, αλλά (δυστυχώς) και αρκετοί Έλληνες! Σ’ αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να επαναλάβουμε, για να το κατανοήσουν όλοι, ότι ο όρος Μακεδονία, από αρχαιοτάτων χρόνων, είναι όρος ιστορικός και γεωγραφικός και όχι εθνολογικός. Οι Μακεδόνες δεν είναι, ούτε υπήρξαν κατά το παρελθόν, ιδιαίτερος εθνολογικός σχηματισμός. Απλώς, ως Μακεδόνες ονομάζονται ανέκαθεν οι κάτοικοι της (γνωστής από την αρχαιότητα περιοχής) ελληνικής Μακεδονίας, όπως αντίστοιχα ονομάζονται Θράκες οι κάτοικοι της Θράκης, Θεσσαλοί οι κάτοικοι της Θεσσαλίας κ.ο.κ., χωρίς να υπάρχει αντίστοιχα θρακική ή θεσσαλική εθνότητα. Επομένως, εθνικά Μακεδόνες δεν υπάρχουν και ούτε μπορούν να ‘’δημιουργηθούν’’ στο πλαίσιο του συλλογικού αυτοπροσδιορισμού των κατοίκων της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας! Πριν από το 1944 ‘’Μακεδονία’’ ως σλαβικό κράτος και ‘’Μακεδόνες’’ ως ιδιαίτερη εθνότητα ήταν έννοιες παντελώς άγνωστες! Σύμφωνα με όλα αυτά λοιπόν, δεν υπάρχει μακεδονικό έθνος και, κατά συνέπεια, μακεδονικός πολιτισμός και μακεδονική γλώσσα! Είναι αυτονόητο ότι ένα μωσαϊκό εθνοτήτων δεν μπορεί, σε λίγες δεκαετίες, να αποκτήσει εθνολογική οντότητα, στηριζόμενο σε χαλκευμένα ιστορικά στοιχεία. Ούτε φυσικά υφίσταται στον βορειοελλαδικό χώρο ‘’μακεδονική’’ μειονότητα. Αντίθετα η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει αναγνώριση ελληνικής μειονότητας στα Σκόπια και ιδιαίτερα στις νότιες περιοχές τους, που κατοικούσαν για αιώνες ελληνικοί πληθυσμοί! Στην απογραφή του 1991 αποκαθίσταται εν μέρει η αλήθεια. Παρότι δεν κοινοποιήθηκαν λεπτομερή στοιχεία, εν τούτοις στον αντιπολιτευόμενο Τύπο δημοσιεύτηκε ότι ποσοστό περίπου 12% των κατοίκων του γειτονικού κράτους δήλωσε ότι έχει ελληνική εθνική συνείδηση. Δηλαδή περίπου 250.000 επί συνόλου 2.200.00 κατοίκων! Όλοι αυτοί είναι εκείνοι οι οποίοι είχαν εξαναγκασθεί στο παρελθόν να δηλώσουν ‘’Μακεδόνες’’ ή ‘’Βλάχοι’’ ή ‘’Γιουγκοσλάβοι’’. Είναι αυτοί που στην πραγματικότητα είναι γηγενείς Έλληνες, Βλάχοι, Σαρακατσαναίοι και πολιτικοί πρόσφυγες!

Λειβαδίτης Κωνσταντίνος