Η Συνθήκη του Λονδίνου

Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος έληξε με την υπογραφή συνθήκης που συνομολογήθηκε μεταξύ των νικητών συμμάχων αφενός και της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου. Η Συνθήκη του Λονδίνου υπογράφηκε στις 30 Μαΐου 1913 και σύμφωνα με αυτή εκχωρούνταν στα τέσσερα Βαλκανικά κράτη οι περιοχές που βρίσκονταν δυτικότερα της γραμμής Αίνου – Μηδείας, εκτός της Αλβανίας που γινόταν ανεξάρτητη (βλέπε χάρτη). Συγκεκριμένα το κείμενο της συνθήκης προέβλεπε να παραχωρήσει η Οθωμανική αυτοκρατορία όλα τα ευρωπαϊκά εδάφη της δυτικά της γραμμής που ενώνει τον Αίνο (Ενέζ, που βρίσκεται στις ακτές του Αιγαίου, στο σημείο που χύνεται ο Έβρος) και της Μηδείας (Κιγίκιοϊ, λιμάνι του Εύξεινου Πόντου). Οι Σύμμαχοι και η Τουρκία ανέθεταν στις έξι Μεγάλες Δυνάμεις τη χάραξη των συνόρων και το διακανονισμό των ζητημάτων που αφορούσαν την Αλβανία, καθώς και τη δυνατότητα να αποφανθούν για την τύχη των ελληνικών νησιών του Αιγαίου, εκτός της Κρήτης για την οποία η Πύλη παραιτούταν “υπέρ των συμμάχων Ηγεμόνων πάντων των επί της Νήσου κυριαρχικών δικαιωμάτων της”. Σημαντικά ζητήματα που ενδιέφεραν την Ελλάδα παρέμειναν άλυτα, όπως το Βορειοηπειρωτικό και το Νησιωτικό. Οι Μεγάλες Δυνάμεις συνέχισαν να θεωρούν δεσμευτικούς τους όρους της συμφωνίας, αφού αφορούσαν πρώτιστα τα συμφέροντά τους! Η Συνθήκη του Λονδίνου τελικά δημιούργησε λόγους για μελλοντικές διενέξεις στα Βαλκάνια! Η δημιουργία αλβανικού κράτους, που θα στερούσε την έξοδο προς στην Αδριατική στη Σερβία, την ανάγκασε να γίνει πιο αδιάλλακτη στις σχέσεις της με τη Βουλγαρία και να αθετήσει τις υποσχέσεις για παραχώρηση εδαφών (ως αποζημίωση) που είχε οριστεί εξαρχής με διακρατική συμφωνία. Ένας άλλος παράγοντας αστάθειας ήταν η έλλειψη ελληνοβουλγαρικής συμφωνίας για τη διανομή των νέων εδαφών, καθώς η Βουλγαρία συνέχισε να διεκδικεί μεγάλα τμήματα της Μακεδονίας (και τη Θεσσαλονίκη). Ως εκ τούτου, πριν ακόμη επικυρωθεί αυτή η συνθήκη, άρχισαν οι προστριβές μεταξύ των συμμάχων νικητριών χωρών. Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος ήταν προ των πυλών.

Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος

Ήταν η ένοπλη σύγκρουση που εξελίχθηκε το καλοκαίρι του 1913 και που ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Αντίπαλοι ήταν η Βουλγαρία από τη μία πλευρά και οι υπόλοιπες χώρες του βαλκανικού συνασπισμού (και πρώην σύμμαχοι της πρώτης) από την άλλη, δηλαδή η Ελλάδα, η Σερβία και το Μαυροβούνιο. Στην εξέλιξη της σύρραξης κατά της Βουλγαρίας στράφηκαν επίσης η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Βουλγαρία πολέμησε προκειμένου να πετύχει ευνοϊκότερη διανομή των ευρωπαϊκών εδαφών που αποσπάστηκαν από τους Οθωμανούς στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Οι φιλοδοξίες της ξεπερνούσαν τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878), καθώς περιελάμβαναν όλη τη Μακεδονία και Θράκη! Αν και η Βουλγαρία στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο κατάφερε να καταλάβει την Αδριανούπολη, η φιλοδοξία του – βασιλιά και τσάρου της – Φερδινάνδου να στεφθεί Αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη αποδείχτηκε μη ρεαλιστική όταν ο στρατός του ηττήθηκε στη μάχη της Τσατάλτζας (Μέτρες στα ελληνικά), 60 χιλιόμετρα από την Πόλη. Η επικέντρωση στην κατάληψη της Θράκης προκάλεσε τελικά την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους της Μακεδονίας, συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλονίκης. Αυτό δεν μπορούσε εύκολα να γίνει αποδεκτό και οδήγησε τη βουλγαρική πλευρά να αποφασίσει ένα πόλεμο εναντίον των πρώην συμμάχων της. Οι Βούλγαροι υποτίμησαν τον ελληνικό στρατό (επειδή ήταν το 1/3 αριθμητικά) από τον οποίο δεν περίμεναν να καταλάβει εύκολα τη Μακεδονία και ειδικά τη Θεσσαλονίκη, που οι ίδιοι επιθυμούσαν διακαώς. Στη Μακεδονία επιτέθηκαν από βόρεια, αφού κατέλαβαν τη Γευγελή από τους Σέρβους. Οι Έλληνες με διαδοχικές νίκες τους απώθησαν προχωρώντας αρκετά χιλιόμετρα εντός του βουλγαρικού εδάφους! Η σημαντικότερη μάχη ήταν αυτή του Κιλκίς – Λαχανά που έκρινε την τύχη της Μακεδονίας και ανάγκασε τον βούλγαρο στρατηγό Ν. Ιβάνωφ να πει: «Όλα τα είχα προβλέψει, τα είχα σκεφθεί, όλα εκτός από την τρέλα των Ελλήνων»! Ακολούθησαν οι μάχες στη Δοϊράνη, την Κερκίνη, τη Στρώμνιτσα, τα στενά της Κρέσνας και την Άνω Τζουμαγιά (σημερινό Μπλαγκόεβγκραντ)! Ένα άλλο τμήμα των ελληνικών δυνάμεων αποβιβάστηκε στην Καβάλα και στη συνέχεια απελευθέρωσε τη Δράμα, την Ξάνθη και την Κομοτηνή. Στα τέλη Ιουλίου οι Έλληνες κατέλαβαν την Αλεξανδρούπολη αποκόπτοντας τους Βούλγαρους τελείως από το Αιγαίο. Μέσα σε ένα μήνα η Ελλάδα είχε τον πλήρη έλεγχο της Μακεδονίας και της δυτικής Θράκης! Οι Ρουμάνοι επίσης κατέλαβαν πολλά εδάφη της Βουλγαρίας φτάνοντας στα προάστια της Σόφιας! Τέλος οι Νεότουρκοι επωφελήθηκαν της ευκαιρίας και ανακατέλαβαν την ανατολική Θράκη επεκτείνοντας τα εδάφη τους βορειοδυτικά, πέραν της γραμμής Αίνου – Μηδείας που όριζε η συνθήκη του Λονδίνου!

Λειβαδίτης Κωνσταντίνος