Γερμανός Καραβαγγέλης

Ως Μητροπολίτης Καστοριάς (1900-1907) διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Με τους λόγους του εμψύχωνε και αναπτέρωνε το ηθικό των Ελλήνων της περιοχής. Οργάνωσε ένοπλα σώματα κατά των Βουλγάρων, που επιχειρούσαν την προσάρτηση των ελληνογενών χριστιανικών πληθυσμών στη Βουλγαρική Εξαρχία. Μαζί και με άλλους ιεράρχες της περιοχής – που έδρασαν ομοίως ακολουθώντας το παράδειγμά του – ο Μακεδονικός Αγώνας γενικεύτηκε. Κατάφερε πολλά χωριά και κωμοπόλεις να αποσκιρτήσουν από τη Βουλγαρική Εξαρχία και να επανενταχθούν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Με το κήρυγμα και τα επιχειρήματά του μετέστρεψε ακόμη και πρώην Κομιτατζήδες, φέρνοντάς τους στο Ελληνικό στρατόπεδο, όπως το βοεβόδα Γκέλεφ (βλέπε εικόνα). Παράλληλα, στην πολιτική σκηνή, ζήτησε την επίσημη παρέμβαση του Ελληνικού Κράτους στον Αγώνα, κάτι που τελικά πέτυχε. Κατόπιν δραματικών εκκλήσεων του Καραβαγγέλη ιδρύθηκε στην Αθήνα, το 1904, το Μακεδονικό Κομιτάτο, υπό τον δημοσιογράφο Δημήτριο Καλαποθάκη. Ενδεικτικό των συνθηκών που υπήρχαν στη Μακεδονία είναι ότι ίδιος ο μητροπολίτης είχε αναγκαστεί να περιέρχεται τους ναούς των χωριών της περιφέρειάς του και να εκκλησιάζεται με το όπλο του παρά πόδα, λόγω των αλλεπάλληλων απειλών κατά της ζωής του, σε μια προσπάθεια να τονώσει το ηθικό των τρομοκρατημένων πιστών. Μετά το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα τοποθετήθηκε Μητροπολίτης Αμάσειας (με έδρα την Σαμψούντα) και βοήθησε τον Ποντιακό Ελληνισμό ιδρύοντας σχολεία, αλλά και ένοπλες ομάδες κατά των Τούρκων ατάκτων που λυμαινόταν την περιοχή. Αργότερα, το 1924, ο Γερμανός Καραβαγγέλης διορίστηκε έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Βιέννη, όπου και πέθανε πάμπτωχος το 1935. Οι υπηρεσίες του, τόσο προς το Έθνος όσο και προς την Ελλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία, υπήρξαν ανεκτίμητες. Η μεταφορά των οστών του έγινε με τιμητική συνοδεία, αρχικά στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια στην Καστοριά, όπου και τοποθετήθηκαν σε κρύπτη κάτω από τον ανδριάντα του.

Καπετάν Κώττας

Υπήρξε ο Μακεδονομάχος πριν τους Μακεδονομάχους και πολέμησε Βούλγαρους Κομιτατζήδες και Τούρκους δυνάστες για να ενσωματωθεί η Μακεδονία στην Ελλάδα! Γεννήθηκε το 1860 στη Ρούλια Φλώρινας, που σήμερα φέρει το όνομά του και ανήκει στον Δήμο Πρεσπών. Ήταν σλαβόφωνος και το όνομά του ήταν Κονσταντίν (Κότε) Χρίστοφ, που το άλλαξε ο ίδιος στο εξελληνισμένο Κώστας Χρήστου, αφού η οικογένεια του ήταν ελληνική, αλλά εκσλαβίστηκε γλωσσικά στα μέσα του 19ου αιώνα. Ξεκίνησε τη δράση του από τη Μακεδονική Επανάσταση του 1896 και μετά την αποτυχία της, ελλείψει βοήθειας από τις επίσημες ελληνικές αρχές, ακολούθησε ανεξάρτητη δράση. Ήταν ειλικρινής υποστηρικτής της ελληνοβουλγαρικής συνεργασίας για τη Μακεδονία. Συνήθιζε να λέει: ‘’ας σκοτώσουμε πρώτα την αρκούδα (Τούρκους) και το τομάρι είναι εύκολο να το μοιράσουμε!’’ Αρχικά συμμετείχε σε πολλαπλές κοινές επιχειρήσεις με την ΕΜΕΟ (Κομιτατζήδες), αλλά διαχώρισε τη θέση του, όταν η βουλγαρική οργάνωση έθεσε ως προτεραιότητα την εκκαθάριση των Ελλήνων. Έπεισε πολλούς Κομιτατζήδες να αγωνιστούν με την ελληνική πλευρά, όπως τον συνταγματάρχη Αναστάς Γιάγκωφ! Στη συνέχεια πολέμησε κατά των Βουλγάρων, που επιδίδονταν σε αγριότητες σε βάρος των Ελλήνων (αλλά και άλλων χριστιανών) και έγινε ο κυριότερος εχθρός τους! Η ηγετική του παρουσία και η επιρροή που ασκούσε σε μεγάλους πληθυσμούς, τον κατέστησαν τον βασικό εκφραστή της ελληνικής ιδέας στην περιοχή. Διατήρησε άσβεστη την ελπίδα των κατοίκων ανυψώνοντας το ηθικό τους, σε περιόδους που η βουλγαρική τρομοκρατία ήταν ολοκληρωτική. Αφού κατάφερε να εδραιωθεί, εξασφαλίζοντας την υποστήριξη της Μητρόπολης Καστοριάς (Γερμανός Καραβαγγέλης) και του προξενείου του Μοναστηρίου (Ίων Δραγούμης), αντιμετώπισε τους Κομιτατζήδες επί ίσοις όροις και χαρακτηρίστηκε ο προστάτης των χριστιανών και το φόβητρο των Βουλγάρων! Ο καπετάν Κώττας προσπάθησε να αποτρέψει την Εξέγερση του Ίλιντεν και – ως και την ύστατη στιγμή, λίγο πριν τη σύλληψή του από τους Οθωμανούς, τον Ιούνιο του 1904 – αναζητούσε τρόπους συνεννόησης όλων των χριστιανικών πληθυσμών για κοινή αντιμετώπιση κατά των Τούρκων. Δικάστηκε και απαγχονίστηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1905, στην κεντρική πλατεία Ατ Παζάρ της – κατοικούμενης από Έλληνες – πόλης του Μοναστηρίου (σήμερα Μπίτολα). Πριν πεθάνει απαίτησε να του φέρουν Έλληνα ορθόδοξο ιερέα που τον μετέλαβε, ζήτησε να του λύσουν τα χέρια, ανέβηκε μόνος του στο ικρίωμα και αποφασισμένος κλώτσησε το υποπόδιο, αφού φώναξε για τελευταία φορά: ‘’Ζήτω η Ελλάδα’’! Αλλά το είπε στα σλάβικα: ‘’Ντα ζίβι Γκ(ά)ρτσια’’! Απέδειξε πως δεν φτάνει μόνο η γλώσσα για να υπερηφανεύεσαι ότι είσαι Έλληνας! Πολέμησε και πέθανε για την Ελλάδα κι ας μη γνώριζε Ελληνικά! Η θυσία του συγκίνησε τους Μακεδόνες και αποτέλεσε την έναρξη της ελληνικής αντεπίθεσης!

Λειβαδίτης Κωνσταντίνος