Στις αρχές του 20ου αιώνα οι εθνότητες που ζούσαν στη Μακεδονία ήταν κυρίως τρεις: Έλληνες, Τούρκοι και Βούλγαροι! Δεν είχε ακόμη αναδυθεί η «μακεδονική» εθνική συνείδηση! Οι αναφορές των δυτικών προξένων της Θεσσαλονίκης για τα γεγονότα του Ίλιντεν (1903) δεν μιλούν πουθενά για έθνος «Μακεδόνων». Η απογραφή του Χιλμί πασά (1904) δεν αναγράφει πουθενά ξεχωριστή «μακεδονική» εθνότητα. Οι πρώτες οθωμανικές εκλογές (1908) δεν αναφέρουν πουθενά ‘’Μακεδόνες’’ στα Βαλκάνια. Αν υπήρχαν, οι Τούρκοι δεν θα είχαν αντίρρηση να τους καταγράψουν και να τους φορολογήσουν! Σε καμία ανακοίνωση της Κοινωνίας των Εθνών (πρόδρομος του Ο.Η.Ε.) δεν υπάρχει αναφορά σε «μακεδονικό» έθνος! Στην καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία οι βασικοί διεκδικητές της Μακεδονίας είναι οι ‘Ελληνες και οι Βούλγαροι. Οι δεύτεροι έχουν ξεκινήσει από το 1870 διαδικασίες εκβουλγαρισμού της περιοχής! Ο βουλγαρικός σχεδιασμός ήταν προσεκτικός με πρώτο στάδιο τον εξαναγκασμό του χριστιανικού πληθυσμού να εκκλησιάζεται σε ναούς που θα υπάγονταν στην Βουλγαρική Εξαρχία, αντί στους υπάρχοντες, οι οποίοι ανήκαν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σε όλη τη Μακεδονία ιδρύθηκαν πολυάριθμες εξαρχικές εκκλησίες που λειτουργούσαν στη βουλγαρική γλώσσα και τα ονόματα των βαπτιζομένων ήταν βουλγαρικά. Σε δεύτερη φάση το κομιτάτο έφτιαξε σχολεία, στα οποία τα παιδιά διδάσκονταν τη βουλγαρική γλώσσα και κατηχούνταν εθνικά. Όλα αυτά αρχικά είχαν κάποια επιτυχία, αλλά σύντομα έγιναν αντιληπτά τα πραγματικά κίνητρα, όταν άρχισαν να βασανίζονται και να εκτελούνται ιερείς, δάσκαλοι, τοπικές προσωπικότητες αλλά και απλοί πολίτες, που αρνούνταν το συγκεκαλυμμένο αυτό εκβουλγαρισμό. Οι κάτοικοι, που ήδη βίωναν την τουρκική κατοχή, αρχίζουν να ζουν και την εγκληματική δράση των Βουλγάρων! Πολλοί εξαρχικοί, αλλά και Κομιτατζήδες, βλέποντας τους σκοπούς της Βουλγαρίας, αλλάζουν στρατόπεδο και προσχωρούν στο Ελληνικό! Έχοντας μια νέα απειλή, οι Έλληνες δημιουργούν ένοπλες ομάδες αυτοάμυνας. Η Ελλάδα ξυπνά και αρχίζει να συντονίζεται! Εκκλησία, Διπλωματία, Στρατός προωθούν μυστικά αξιωματικούς και άλλους εθελοντές, ώστε να οργανώσουν την αντίσταση!

Ως το 1904 δεν υπάρχει καμία επίσημη αντίδραση από το Ελληνικό κράτος για τη Μακεδονία. Οι κάτοικοι υπέφεραν από τον Τούρκο κατακτητή, αλλά και τους Κομιτατζήδες. Κάποιες επαναστάσεις των Ελλήνων δεν είχαν αποτέλεσμα και η αντίσταση υπήρχε σε επίπεδο αντάρτικων ομάδων! Στα τέλη του 19ου αιώνα η Ελλάδα (που εκτεινόταν ως τη Θεσσαλία) ήταν σε τραγική θέση! Η κατάσταση στην οικονομία, μετά την πτώχευση του 1893, ήταν άσχημη και στη χώρα είχε επιβληθεί Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ)! Η Ελλάδα, παραχώρησε στον ΔΟΕ, δηλαδή την Τρόικα της εποχής, την εποπτεία των δημοσίων υπηρεσιών και πολλές πηγές εσόδων (δασμούς, μονοπώλια κλπ). Στο στρατό επικρατούσε χαμηλό ηθικό λόγω της ντροπιαστικής ήττας από τους Τούρκους στον πόλεμο των 30 ημερών του 1897! Εκτός των άλλων στην Αθήνα υπήρχε αδιαφορία για τη Μακεδονία! Το Ελληνικό κράτος κοιμόταν τον ύπνο του δικαίου (με κάποιες εξαιρέσεις) και η Αθηναϊκή ελίτ της εποχής επιδιδόταν στην καλοζωία και λόγους πατριωτικούς από την…πολυθρόνα! Για την κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στην Ελλάδα χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι του σατιρικού ποιητή Γ. Σουρή: ‘’Δυστυχία σου, Ελλάς, με τα τέκνα που γεννάς! Ώ Ελλάς, ηρώων χώρα, τί γαϊδάρους βγάζεις τώρα;’’ Όμως, ενώ αυτά συνέβαιναν στα νότια, οι εθελοντές μάτωναν στα βουνά της Μακεδονίας πολεμώντας εναντίον Βουλγάρων και Τούρκων! Αν για το Ελληνικό κράτος ο Μακεδονικός Αγώνας άρχισε το 1904, για τον Μακεδονικό Ελληνισμό ο αγώνας ξεκινά το 1870 με τη δημιουργία της Βουλγαρικής Εξαρχίας! Το αντίδοτο στην πολυετή δράση των Βουλγάρων (Εξαρχία, Συνθήκη Αγίου Στεφάνου, Κομιτάτο, Ίλιντεν) ήταν ο Μακεδονικός Αγώνας, ο οποίος έδωσε στην Ελλάδα τη δυνατότητα, όχι μόνο να επικαλείται την προαιώνια ελληνικότητα της Μακεδονίας, ενάντια στη βουλγαρική (και κάθε άλλη ξένη) προπαγάνδα, αλλά και να πραγματοποιήσει το μεγάλο όνειρο του Έθνους για την απελευθέρωση των υπόδουλων ελληνικών εδαφών με τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13, πρώτα κατά της Τουρκίας και έπειτα κατά της Βουλγαρίας! Αναμφισβήτητα τότε σώθηκε η Μακεδονία από τα νύχια του Πανσλαβισμού. Γηγενείς Μακεδόνες, ελληνόφωνοι και σλαβόφωνοι, Κρήτες, Μανιάτες, Πόντιοι, Κύπριοι και Πανέλληνες ρίχτηκαν στη μάχη για να κρατήσουν τη βόρεια εσχατιά του ελληνισμού που κινδύνευε!

Λειβαδίτης Κωνσταντίνος